کوهنوردی یکی از محبوب ترین فعالیت های ورزشی در ایران است. ایران کشوری با تنوع آب و هوایی است و با داشتن کوه های بلند و زیبا، مقصد مناسبی برای کوهنوردان از سراسر جهان است. در برخی از مناطق ایران، تابستان ها بسیار گرم و خشک و زمستان ها بسیار سرد و برفی است. در برخی دیگر از مناطق ایران، آب و هوا معتدل است و تفاوت دما بین تابستان و زمستان چندان زیاد نیست.اما بهترین زمان برای کوهنوردی در ایران چه زمانی است؟
بهترین زمان برای کوهنوردی از نظر هواشناسی، زمانی است که هوا معتدل و پایدار باشد. در این زمان، احتمال بارش باران و برف کم است و روزهای طولانی تر هستند. اما به طور کلی فصل بهار و تابستان معمولا جزء مناسب ترین فصول برای برنامه های کوهنوردی بشمار میروند، در این فصول علاوه بر معتدل بودن هوا و احتمال پایین بارش های سنگین برف و باران، روزها طولانی تر هستند و نور خورشید بیشتر است که این امر کوهنوردی را آسان تر می کند.
البته به این نکته باید توجه داشت صعود در بسیاری از قله ها از نظر نوع کوهنوردی، مسیر های کوهنوردی، تجهیزات کوهنوردی، شرایط آمادگی جسمانی کوهنورد و بسیاری عوامل دیگر در فصول مختلف سال باهم تفاوت جدی میکند. به عنوان مثال کوهنوردی های زمستانی با کوهنوردی های تابستانه در قله های یکسان تفاوت های زیادی باهم دارند و ممکن است مسیری که در تابستان به راحتی قابل صعود است در زمستان بسیار صعب العبور و خطرناک شود. همچنین برای صعود به کوه های بلند و صعب العبور، بهتر است در فصل تابستان یا پاییز اقدام شود و برای کوهنوردی در مسیرهای دشوار و فنی، بهتر است در فصل بهار یا پاییز که هوا معتدل تر است، اقدام شود.
به طور کلی توصیه می شود که قبل از هر برنامه کوهنوردی، شرایط آب و هوایی منطقه به طور کامل مورد برسی قرار گیرد که در ادامه بیشتر به آن میپردازیم.
فصلهای مناسب برای کوهنوردی :
بدون شک، در نظر گرفتن نوع فصل برای کوهنوردی یکی از مهمترین فاکتورها در تعیین زمان مناسب برای این فعالیت محبوب است. هر فصلی مزایا و معایب خاص خود را دارد که باید قبل از برنامهریزی به آنها توجه کنید.
کوهنوردی در فصل بهار (اواخر فروردین تا اوایل خرداد):
مزایا:
- هوای دلپذیر: دمای هوا در بهار به تدریج رو به گرمی میرود و از سرمای زمستان کاسته میشود. این امر، کوهنوردی را در این فصل به فعالیتی لذتبخش تبدیل میکند.
- طبیعت سرسبز: در این فصل، شاهد شکوفهها و گلهای رنگارنگ در کوهستان هستیم که طراوت و زیبایی خاصی به طبیعت میبخشند.
- مسیرهای باز: با ذوب شدن برفها، بسیاری از مسیرهای کوهنوردی که در زمستان مسدود هستند، در بهار باز میشوند.
- شلوغی کمتر: در مقایسه با تابستان، فصل بهار از ازدحام کمتری در کوهها برخوردار است.
معایب:
- احتمال بارش: در بهار، به خصوص در اواخر فروردین و اردیبهشت، احتمال بارش باران و سیل وجود دارد. کوهنوردان باید به این موضوع توجه داشته باشند و از مسیرهای سیلخیز دوری کنند.
- برف در ارتفاعات: در برخی از مناطق کوهستانی، ممکن است تا اواخر بهار نیز شاهد برف در ارتفاعات باشیم. این امر صعود به قلههای مرتفع را دشوارتر میکند.
کوهنوردی در فصل تابستان (اواسط خرداد تا اواسط مهر):
مزایا:
- هوای گرم و آفتابی: تابستان گرمترین فصل سال است و از این رو، کوهنوردی در این فصل برای بسیاری از افراد جذاب است.
- روزهای بلند: در تابستان، روزها بلندتر هستند و این امر به کوهنوردان فرصت بیشتری برای صعود به قلهها میدهد.
- مسیرهای کاملاً باز: در این فصل، تمام مسیرهای کوهنوردی باز هستند و کوهنوردان میتوانند به قلههای مختلف صعود کنند.
- چشمههای پر آب: در تابستان، چشمهها پر آب هستند و کوهنوردان به راحتی میتوانند آب مورد نیاز خود را در طول مسیر پیدا کنند.
معایب:
- گرمای هوا: در برخی مناطق کوهستانی، گرمای هوا در تابستان طاقتفرسا است و میتواند برای کوهنوردان، به خصوص افراد مسن و کودکان، خطرناک باشد.
- احتمال رعد و برق: در تابستان، به خصوص در بعد از ظهر، احتمال رعد و برق و بارشهای ناگهانی وجود دارد. کوهنوردان باید به این موضوع توجه داشته باشند و از صعود به قله در این زمان خودداری کنند.
- شلوغی کوهها: تابستان شلوغترین فصل برای کوهنوردی است و به همین دلیل، کوهها در این فصل مملو از جمعیت هستند.
کوهنوردی در فصل پاییز (اواسط مهر تا اواخر آذر):
مزایا:
- هوای خنک و دلپذیر: گرمای طاقتفرسای تابستان به پایان رسیده و هوا در پاییز خنک و دلپذیر میشود.
- منظرههای زیبا: در پاییز، شاهد رنگهای زیبای پاییزی در کوهستان هستیم که منظرهای چشمنواز و تماشایی خلق میکند.
- شلوغی کمتر: در مقایسه با تابستان، پاییز از ازدحام کمتری در کوهها برخوردار است.
معایب:
- هوای متغیر: در پاییز، هوا متغیر است و ممکن است شاهد بارش باران و برف باشیم. کوهنوردان باید به این موضوع توجه داشته باشند و لباس مناسب با خود به همراه داشته باشند.
- کوتاهی روزها: در پاییز، روزها کوتاهتر میشوند و این امر به کوهنوردان فرصت کمتری برای صعود به قلهها میدهد.
- احتمال سرما: در اواخر پاییز، هوا به تدریج سرد میشود و احتمال سرمازدگی وجود دارد.
کوهنوردی در فصل زمستان (دی تا اسفند):
مزایا:
- سکوت و آرامش: در زمستان، کوهها خلوت و آرام هستند و کوهنوردان میتوانند از سکوت و آرامش طبیعت لذت ببرند.
- منظرههای برفی: کوههای پوشیده از برف، منظرهای زیبا و تماشایی خلق میکنند که در فصلهای دیگر سال قابل مشاهده نیست.
- ورزش اسکی: در برخی از مناطق کوهستانی، امکان ورزش اسکی روی برف در زمستان وجود دارد.
معایب:
- سرمای هوا: زمستان سردترین فصل سال است و کوهنوردی در این فصل میتواند بسیار خطرناک باشد. کوهنوردان باید به این موضوع توجه داشته باشند و تجهیزات مناسب زمستانی به همراه داشته باشند.
- مسیرهای بسته: در زمستان، بسیاری از مسیرهای کوهنوردی به دلیل بارش برف مسدود هستند.
- احتمال بهمن: در زمستان، احتمال بهمن در کوهستان وجود دارد و کوهنوردان باید از مسیرهای بهمنخیز دوری کنند.
عوامل موثر بر تعیین بهترین زمان برای کوهنوردی :
ارتفاع کوه :
ارتفاع کوه، یکی از عوامل مهم در تعیین زمان مناسب برای کوهنوردی است. هرچه ارتفاع کوه بیشتر باشد، شرایط آب و هوایی متغیرتر و سردتر میشود و صعود به قله دشوارتر خواهد بود. به طور کلی، میتوان گفت:
- ارتفاعات پایین (تا 2000 متر): در این ارتفاعات، هوا در بهار و تابستان خنک و دلپذیر و در پاییز و زمستان سرد است. کوهنوردی در این ارتفاعات در تمام فصول سال امکانپذیر است، به شرطی که به شرایط آب و هوایی توجه داشته باشید و لباس مناسب بپوشید.
- ارتفاعات میانی (2000 تا 4000 متر): در این ارتفاعات، هوا در بهار و تابستان خنک و در پاییز و زمستان سرد و یخبندان است. کوهنوردی در این ارتفاعات در فصلهای گرم سال (بهار و تابستان) توصیه می شود.
- ارتفاعات بالا (4000 متر به بالا): در این ارتفاعات، هوا در تمام فصول سال سرد و یخبندان است. صعود به قلههای مرتفع در این ارتفاعات، نیاز به تجربه و آمادگی جسمانی بالا دارد و فقط در فصلهای گرم سال (اوایل تابستان) با تجهیزات کامل کوهنوردی ممکن است.
البته تمامی این موارد به صورت کلی ذکر شده و انجام صعود به قله ها علاوه بر این به میزان تجربه، آمادگی و نوع سبک کوهنورد و نوع منطقه و نوع کوه نیز بستگی دارد.
مسیر کوهنوردی:
برخی از مسیرهای کوهنوردی دشوارتر و فنی تر هستند. این مسیرها معمولاً در شیب های تند و در معرض خطر سقوط سنگ قرار دارند. به همین دلیل، برای کوهنوردی در این مسیرها، بهتر است در فصل بهار یا پاییز که هوا معتدل تر است، اقدام شود.
شرایط آمادگی جسمانی کوهنورد:
کوهنوردی یک فعالیت ورزشی است که نیاز به آمادگی جسمانی مناسب دارد. کوهنوردان باید قبل از هر برنامه کوهنوردی، آمادگی جسمانی خود را ارزیابی کنند. در صورتی که کوهنورد آمادگی جسمانی مناسب نداشته باشد، ممکن است در طول کوهنوردی دچار مشکل شود.
منطقه جغرافیایی:
آب و هوا در مناطق مختلف کوهستانی میتواند متفاوت باشد. برای مثال، در کوههای شمالی ایران، زمستانها سردتر و مرطوبتر هستند، در حالی که در کوههای جنوبی، زمستانها معتدلتر و خشکتر هستند.
تجربه و آمادگی کوهنورد:
کوهنوردان باتجربه میتوانند در شرایط آب و هوایی مختلف کوهنوردی کنند، در حالی که کوهنوردان مبتدی بهتر است در فصول معتدلتر و در مسیرهای آسانتر کوهنوردی کنند.
اهداف کوهنوردی:
اگر هدف شما رسیدن به قله است، باید در فصلی برنامهریزی کنید که هوا مساعد باشد و مسیرها باز باشند. اما اگر هدف شما لذت بردن از طبیعت و پیادهروی در کوهستان است، میتوانید در هر فصلی به کوه بروید.
قانون ساعت 14 در کوهنوردی :
قانون ساعت 14 در کوهنوردی یک قاعده کلی است که به کوهنوردان توصیه می کند اگر تا ساعت 2 بعد از ظهر به قله نرسیده اند، باید مسیر خود را به سمت پایین تغییر دهند. این قانون به دلایل ایمنی وضع شده است، زیرا کوهنوردی در شب بسیار خطرناک است.
دلایل اصلی قانون ساعت 14 عبارتند از:
- کمبود نور: در شب، کوهنوردان دید محدودی دارند و خطر سقوط و آسیب دیدگی افزایش می یابد.
- هوای سرد: دمای هوا در شب معمولاً سردتر از روز است و کوهنوردان ممکن است دچار سرمازدگی شوند.
- خستگی: کوهنوردی یک فعالیت بدنی دشوار است و کوهنوردان معمولاً در پایان روز خسته هستند.
قانون ساعت 14 یک قاعده کلی است و ممکن است استثنائاتی داشته باشد. به عنوان مثال، اگر کوهنورد در یک مسیر کوهنوردی کوتاه و آسان قرار دارد، ممکن است بتواند در شب نیز به قله برسد. همچنین، اگر کوهنورد در یک گروه باتجربه قرار دارد، ممکن است بتوانند در شرایط ایمنی در شب کوهنوردی کنند. با این حال، به طور کلی، رعایت قانون ساعت 14 یک روش مطمئن برای جلوگیری از حوادث در کوهنوردی است.
پنجره آب و هوایی :
پنجره آب و هوایی یک بازه زمانی و محدودی است که انتظار می رود در این بازه زمانی، شرایط آب و هوایی برای انجام برنامه کوهنوردی مناسب باشد، به عنوان مثال برای انجام یک برنامه های کوهنوردی کامل سه روزه میبایست یک پنجره هوایی خوب و مناسب برای مدت زمان سه روز انتخاب شود.
در کوهنوردی، پنجره آب و هوایی اهمیت حیاتی دارد و شرایط آب و هوایی نامناسب می تواند منجر به حوادث جدی، حتی مرگ شود. به همین دلیل، کوهنوردان باید قبل از صعود، پنجره آب و هوایی مناسب را مشخص کنند.
عوامل مختلفی می توانند بر پنجره آب و هوایی تأثیر بگذارند، از جمله:
- موقعیت جغرافیایی: شرایط آب و هوایی در مناطق مختلف متفاوت است.
- زمان سال: شرایط آب و هوا در طول سال نیز متفاوت است. به عنوان مثال، در تابستان، روزها طولانی تر و دمای هوا بالاتر است. در زمستان، روزها کوتاه تر و دمای هوا پایین تر است.
- ارتفاع: ارتفاع نیز می تواند بر شرایط آب و هوا تأثیر بگذارد. هوا در ارتفاعات بالاتر سردتر، رقیق تر و دارای فشار کمتری است.
برای تعیین پنجره آب و هوایی مناسب برای کوهنوردی، کوهنوردان باید به دقت پیش بینی های آب و هوا را بررسی کنند. آنها باید به دنبال شرایطی باشند که به شرح زیر باشد:
- آسمان صاف یا کمی ابری: ابرهای سنگین می توانند دید را محدود کرده و خطر سقوط را افزایش دهند.
- بارش کم یا بدون بارش: بارش می تواند مسیر را لغزنده کرده و خطر سقوط را افزایش دهد.
- باد ملایم: باد شدید می تواند کوهنورد را از مسیر خارج کند یا باعث سقوط او شود.
در صورت امکان، کوهنوردان باید از صعود در شرایط نامناسب خودداری کنند. اگر شرایط آب و هوایی نامناسب است، می توان صعود را به روز دیگری موکول کرد.
در اینجا چند نکته برای تعیین پنجره آب و هوایی مناسب برای کوهنوردی آورده شده است:
- پیش بینی های آب و هوا را از چندین منبع مختلف بررسی کنید.
- توجه داشته باشید که پیش بینی های آب و هوا همیشه دقیق نیستند.
- در صورت امکان، با افراد محلی که تجربه کوهنوردی در منطقه را دارند مشورت کنید.
- به شرایط آب و هوایی منطقه توجه کنید.
جهت کسب اطلاعت کامل تر مورد شناخت پنجره هوایی و روش تشخیص و پیش بینی به مقاله پنجره هوایی در کوهنوردی مراجعه نمایید.
مثال هایی در مورد پنجره آب و هوایی برای برخی از قله های معروف ایران:
در ایران، قله دماوند در شمال کشور، دارای پنجره آب و هوایی کوتاهی است. به دلیل ارتفاع زیاد این قله، دمای هوا در آن حتی در تابستان نیز می تواند پایین باشد. همچنین، باد شدید در ارتفاعات بالای دماوند رایج است. به همین دلیل، کوهنوردان باید از صعود به دماوند در زمستان و بهار خودداری کنند. پنجره آب و هوایی مناسب برای صعود به دماوند معمولاً از اواخر خرداد تا اوایل مهر است.
در اینجا چند نمونه دیگر از قله های ایران آورده شده است که پنجره آب و هوایی آنها تحت تأثیر موقعیت جغرافیایی قرار دارد:
- قله سبلان در شمال غرب ایران: این قله در منطقه ای کوهستانی و سردسیر واقع شده است. پنجره آب و هوایی مناسب برای صعود به سبلان معمولاً از اواخر خرداد تا اوایل مهر است.
- قله علم کوه در شمال ایران: این قله در منطقه ای کوهستانی و مرطوب واقع شده است. پنجره آب و هوایی مناسب برای صعود به علم کوه معمولاً از اوایل تیر تا اواخر شهریور است.
- قله دنا در جنوب غرب ایران: این قله در منطقه ای کوهستانی و نیمه گرمسیری واقع شده است. پنجره آب و هوایی مناسب برای صعود به دنا معمولاً از اوایل خرداد تا اوایل مهر است.
کوهنوردان باید قبل از صعود به هر قله ای، شرایط آب و هوایی منطقه را بررسی کنند تا از پنجره آب و هوایی مناسب آگاه شوند.
با تعیین پنجره آب و هوایی مناسب، کوهنوردان می توانند از خود در برابر حوادث جدی محافظت کنند و از لذت بردن از یک صعود ایمن و لذت بخش اطمینان حاصل کنند.
لوازم و تجهیزات مورد نیاز برای کوهنوردی در زمان های مختلف:
برای کوهنوردی در هر زمان با توجه به نوع فصل، دما و شرایط آبو هوایی و محیطی و مدت زمان برنامه، لازم است که تجهیزات و لوازم مناسب را همراه داشته باشید. برخی از لوازم و تجهیزات ضروری برای کوهنوردی عبارتند از:
- کفش کوهنوردی: کفش کوهنوردی باید متناسب با نوع فصل و دمای صعود انتخاب شود کفش های تابستانه میبایست دارای گردش هوا و تنفس پذیری مناسبی باشند تا از تاول زدن و زخم شدن پا در برابر گرما محافظت کنند، همچنین کفش های زمستانی میبایست مقاومت بالایی در برابر نفوذ آب و باد داشته باشند و با توجه به نوع صعود زمستانی از کفش های تک پوش تا سه پوش استفاده شود.
- لباس مناسب: لباس کوهنوردی یک دیگر از تجهیزات مهم است که میبایست با توجه به زمان و فصل برنامه انتخاب گردد، مخصوصا لباس های زمستانی میبایست با دقت و باتوجه به نوع شرایط آب و هوایی و دمایی منطقه انتخاب گردد.
- کوله پشتی: کوله پشتی کوهنوردی از دیگر تجهیزات بسیار ضروری و مهم است که میبایست متناسب با وزن و تجهیزات شما باشد. در فصول گرم سال تجهیزات کمتر از فصول سرد سال است و برای کوهنوردی های یکروزه نیازی به کوله های حجیم نیست، در فصول سرد سال به دلیل تجهیزات بیشتر نیاز به کوله پشتی های با حجم بالاتر است.
- لوازم دیگری مانند عینک کوهنوردی، باتوم و عصای کوهنوردی، کیسه خواب کوهنوردی و چادر کوهنوردی نیز میبایست با توجه به زمان، فصل و شرایط آب و هوایی و محیطی برنامه انتخاب شود.
نکات مهم و ایمنی برای انتخاب زمان مناسب کوهنوردی
- پیشبینی هوا را به دقت بررسی کنید: قبل از برنامهریزی برای کوهنوردی، حتماً پیشبینی هوا را برای چند روز آینده بررسی کنید. به این ترتیب میتوانید از شرایط آب و هوایی مسیر مورد نظرتان آگاه شوید و برای هر شرایطی آمادگی داشته
- تجهیزات مناسب را به همراه داشته باشید: بسته به فصل و شرایط آب و هوایی، باید تجهیزات مناسب را به همراه داشته باشید. این تجهیزات شامل لباس گرم، کفش ضد آب، کلاه، عینک آفتابی، کرم ضد آفتاب، غذا و آب کافی، نقشه و قطب نما، GPS، تلفن همراه و ... میشود.
- به تنهایی کوهنوردی نروید: همیشه با یک گروه یا حداقل یک نفر دیگر به کوه بروید. این کار در صورت بروز مشکل، میتواند جان شما را نجات دهد.
- به تواناییهای خود توجه کنید: از مسیرهای دشوار که فراتر از تواناییهای شما هستند، خودداری کنید. به یاد داشته باشید که کوهنوردی باید یک فعالیت لذتبخش و ایمن باشد، نه یک چالش خطرناک.
- به قوانین و مقررات احترام بگذارید: به قوانین و مقررات مربوط به منطقهای که در آن کوهنوردی میکنید، احترام بگذارید. به عنوان مثال، ممکن است در برخی مناطق، ورود به محوطههای خاص ممنوع باشد یا نیاز به مجوز داشته باشد.
- از محیط زیست مراقبت کنید: در طول کوهنوردی، به هیچ وجه به طبیعت آسیب نرسانید و زبالههای خود را جمعآوری کنید.
- به تجربه و آمادگی خود توجه کنید: اگر کوهنورد مبتدی هستید، بهتر است در فصول معتدلتر (بهار و پاییز) و در مسیرهای آسانتر کوهنوردی کنید.
- به ارتفاع کوه توجه کنید: هرچه ارتفاع کوه بیشتر باشد، هوا سردتر و شرایط آب و هوایی متغیرتر خواهد بود.
- پیشبینی هوا را بررسی کنید: قبل از برنامهریزی برای کوهنوردی، حتماً پیشبینی هوا را برای چند روز آینده بررسی کنید.
- تجهیزات مناسب را به همراه داشته باشید: بسته به فصل و شرایط آب و هوایی، باید تجهیزات مناسب را به همراه داشته باشید.
- به تنهایی کوهنوردی نروید: همیشه با یک گروه یا حداقل یک نفر دیگر به کوه بروید.
- به قوانین و مقررات احترام بگذارید: به قوانین و مقررات مربوط به منطقهای که در آن کوهنوردی میکنید، احترام بگذارید.
- از محیط زیست مراقبت کنید: در طول کوهنوردی، به هیچ وجه به طبیعت آسیب نرسانید و زبالههای خود را جمعآوری کنید.
مشاهده مقاله تمام نکات ایمنی در کوهنوردی